XIDOS ARJINAS DE CHANDEBRITO.

No pasado mes de outubro cadrei a pasar polo Barrio da Igrexa de Chandebrito, aos pés do castro e polo roteiro etnográfico dos -moi ben conservados- muíños desta Parroquia de Nigrán. No adro da igrexa atopei esta lápida que, ademáis de lembranza, rende homenaxe ao oficio dos que alí repousan.

 

Os retratos dos homenaxeados fúndense cunha fotografía, primeiro plano das mans dun canteiro picando na pedra con maceta e punteiro. Adivíñase o oficio na man que agarra o punteiro polo xeito de suxeitar o ferroncho co dedo maimiño.

Pareceume que a familia tivera unha idea marabillosa, un gran acerto e un bo exemplo para honrar a un familiar querido. Ao cabo, quen somos? Somos o que facemos.

Aguilloado pola curiosodade quixen saber algo máis destes dous arjinas cañeiros, dos que cada día quedan menos. Preguntei a un par de veciños e non foi difícil dar coa casa familiar dos “Rial”, na que me recibiu amigablemente Josefa, neta e sobriña dos canteiros.  Velaquí o que me contaron:

Miguel Jesús Rial Iglesias, arjina xido de Chandebrito. Tería agora 113 anos (+/-).

Probablemente non foi o primeiro canteiro da familia, a xulgar pola casa familiar de excelente cantería tradicional, con máis de 200 anos de antigüidade. Naquela altura, ser canteiro en Chandebrito era o máis normal, tal e como conta a súa filla, Julia Rial Otero.

Pregunteille a Julia se lembraba que o seu pai usara o “verbo xido” ou  latín dos canteiros, ao que respondeu que non, que si o falaban era entre eles, alá polo tres de maio, que era cando se xuntaban todos na Fontiña para celebrar a festa dos canteiros. Naquel lugar, hoxe a monte, tiñan os canteiros un pendello para a fragua e outras tarefas. O traballo máis destacado deste canteiro son os panteóns do cemiterio local cos seus remates adobiados -El facía os debuxos nas pedras- comentan os seus familiares.

Miguel Jesús Rial Otero, arjina xido na Vasconia (1937-2013), continuou co oficio de seu pai pero ao longo de máis dunha década os seus picos escuriaron pedras por terras de Euskadi e Navarra, onde traballou na reconstrución de igrexas e castelos. A familia ensinoume varias fotos daquelas obras, sen poder precisar a localización exacta. Entre as retratas, varias imaxes de diferentes javillas de canteiros traballando e esta que podedes ver baixo estas liñas, na que aparece Miguel Jesús Rial Otero xunto a outro canteiro éuskaro, mostrando a imaxe de madeira atopada entre os cascallos dunha das capelas restauradas polo canteiro de Chandebrito.

En jaimorio de xidos arjinas de Chandebrito.

Vervo xido-galego:

Arjina: canteiro.

Xido: bo.

Ferroncho: punteiro.

Cañeiro: vello.

Vervo xido: fala gremial / latín dos canteiros.

Vasconia: Euskadi.

Escuriar: picar.

Retrata: foto.

Javilla: cuadrilla.