José Romero Villar, que así se chama este home, sabía da miña afección ás pedras, en concreto ás que teñen gravados prehistóricos, xa que por aqueles datas descubríramos unhas cazoletas e círculos na aldea de Alfacuca. Casualidades da vida fixeron que este outro José Romero, da familia dos “Rolos”(ver, O deus Xano, José Romero Lago*) me informara da existencia doutra pedra con historia,... outra pedra que fala.
- “Alá en Louredo, por riba das torretas de alta tensión, hai un home gravado nun penedo. Pero aquel é un debuxo chulo, ben feito e grande”, dixo, levantando a man ata a altura do peito, indicándome o tamaño do gravado.”É un home ben feito,…”.
Tamén dixo que “acórdoo de sempre, dende que era novo e comecei a cazar,… unha vez, hai moitos anos, alguén o marcou cunha tiza e víase mellor ”.
Este último dato facía máis estraño o gravado porque, se alguén o tiña estudado, por que non estaba nos catálogos de Patrimonio?.
Na semana seguinte busquei este penedo pola zona indicada por José Romero, pero foi imposible, non fun quen de atopalo e tiven que pedirlle que me acompañara ata o lugar, cousa que fixo de boa gana.
Foto: José Romero Villar e o seu fillo Roberto “Metro” enriba do Penedo da Alarma.E así chegamos á “chan das perdices” según José Romero, aínda que logo oín tamén “chan das xestas” e, finalmente, determinei con outros veciños de Louredo que o verdadeiro topónimo é “O Brazal”.
Cando vin o gravado diante de min quedei de pedra,… efectivamente representaba un home, era grande (133 cm. de alto), ben feitiño, e claro,… non era prehistórico, nin medieval. Por iso non aparece nos catálogos,… ás veces os investigadores restan importancia a un gravado simplemente por non pertencer á Prehistoria.
A profundidade dos sucos e a roupa representada no debuxo indican claramente que corresponde a unha época relativamente recente.
Tirei unhas primeiras fotos e planifiquei unha nova visita a outra hora, na que a luz do sol realzara mellor o debuxo e con axuda, a dos compañeiros da Asociación Cultural Festa da Prehistoria, para facer un calco.
Nesta visita, cortamos unhas xestas que facían sombra enriba do debuxo, tiramos unhas cantas fotos e fixemos un par de calcos nos que podemos ver detalles que non se aprecian a simple vista.
Tamén intercambiamos impresións sobre o significado e autoría deste gravado.
Un cazador?, un pastor aburrido?, un fuxido ou un vixiante dos que antigamente gardaban os nosos montes?... Houbo varias opinións e calquera delas podería ser certa.
O problema é que o penedo non conserva ningunha tradición ou lenda asociada e a pesar do considerable tamaño do gravado os veciños de Louredo consultados descoñecían a súa existencia.
O PENEDO DA ALARMA.
Despois de analizar os detalles deste gravado e a situación do penedo penso que estamos ante unha marca visual que indicaba unha posición determinada dende a que os seus autores realizaban algo moi concreto. Aquí expoño e miña hipótese, que non deixará de selo ata que aparezan novos datos que a confirmen ou a desboten para sempre.Hai uns anos fixen unha recompilación dos acontecementos históricos derivados da loita contra o exército de Napoleón en Mós e un proxecto para recrealos coa celebración dunha festa. Aquel proxecto chamábase, e segue a chamarse “Mós, 1809-Arde o Pazo”. Nun relato da época (*Los guerrilleros gallegos de 1809, M. Pardo de Andrade) temos a chave para interpretar esta curiosa figura.
A roupa. Este home, representado no gravado, leva unhas botas altas de tacón visiblemente pronunciado e unha chaqueta longa pola parte traseira, semellante ás empregadas a principios do S.XIX. Na cabeza leva un sombreiro de ala que tamén pode corresponder á mesma época.
O movemento e acción. A posición das pernas, unha lixeiramente máis alta e avanzando sobre a outra, indícanos que está dando un paso para subir enriba do penedo. O brazo dereito sube ata a altura a cara, agarrando algo parecido a unha trompeta ou corno (no calco apréciase moito mellor). O peito, claramente pronunciado, parece estar inchado para soprar e facer soar o devandito corno.
“dando orden á los mayordomos que, al punto que se oiga el tiroteo, toquen todas las campanas á rebato, y la gente de las feligresías se subiese á las alturas tocando trompetas y bocinas.”
O brazo esquerdo está extendido hacia adiante e xusto onde tiña que estar a man o gravado desaparece. Neste punto hai unha rotura na superficie do penedo, aínda que eu penso que por algunha razón esta parte quedou sen rematar.
A situación.O Brazal, na vertente Oeste do Galleiro, é coma un pequeno val en plena ladeira do monte no que se acumula auga de xeito natural. Alí están os mananciais da traída de augas de Louredo. Este dato é moi importante pola presenza do líquido elemento.
Dende o alto do penedo pódese ver, en fronte, “a Portela” o centro neurálxico da antiga xurisdición de Sto. Antoíño e tamén dous pasos estratéxicos naqueles tempos, o alto dos Valos e o alto de Puxeiros. O son do corno tiña que resoar nas “Sete Paredes” do alto do Galleiro e chegar á Portela con gran claridade naqueles días.
“Es digno de todo elogio D. José Benito Bernárdez, verdaderamente grande en todas sus acciones. Por su esmero y celo se consiguió el feliz resultado de varios sucesos. Buscó á peso de,… .Por reveses y malas determinaciones, jamás se desanimó este valiente caudillo de la gente de Santo Antoiño. Con su gente guardó el sitio de Pujeiros, por donde cruza el camino que va a Bayona, Redondela, Vigo y Porriño: y con otra partida, el punto de Calleiro, para impedir la comunicación de Tuy á Pontevedra y otras partes.”
“Relación dada por sujeto fidedigno, de las acciones militares de la provincia de Tuy, el motivo de ALARMARSE aquella provincia, y varios sucesos en que intervinieron los habitantes del Valle de Santo Antoiño y de Fragoso”
Aqueles grupos organizados de veciños, baixo a direción dun caudillo, que loitaron contra o exércirto francés chamaronse “alarmas” ou “trozos”. Á antiga xurisdición de Sto. Antoíño (Louredo), pertencían case tódalas parroquias actuais de Mós – menos Torroso e Mós – e San Salvador de Torneiros, que hoxe pertence ao Porriño.
Dende o 20 de febreiro de 1809 – data na que xa estaba formada a alarma de Sto. Antoiño - ata a retirada definitiva do exército francés do val da Louriña (a Terra das Mós) – o 15 de abril – este penedo pudo ser o punto de vixiancia para aquela xente. Compría sinalizar o sitio exacto, facelo visible para os encargados de facer os relevos de garda. Tal vez algún destes vixías, por aburrimento, comezou a gravar o deuxo durante as longas estadías no monte. Quizais nunca o saibamos con certeza.
Foto: Manolo Barreiro, veciño de Louredo, enriba do penedo.DEVOLVÉNDOLLE VIDA AO PENEDO DA ALARMA.
En 1809 a xente de Sto Antoiño e toda a Louriña foron protagonistas da Reconquista da vila de Vigo atacando a porta da Gamboa, a primeira que caeu. Tamén destacaron no cerco á cidade de Tui despois de sufrir, como non, os abusos cometidos por aquel exército invasor .
Este ano a A.X. Moskeo Colectivo adoptará o debuxo do rebautizado “Penedo da Alarma” para o deseño do pendón da Alarma de Santo Antoiño, que integrada por mosenses, voltará a encabezar o ataque á porta da Gamboa na Festa da Reconquista de Vigo.
Foto: (membros do C.C.D. Sta. Eulalia e A.Xuvenil Moskeo, organizadores de Arde o Pazo)Alarma de Sto. Antoiño despois de asaltar a porta da Gamboa en 2009,... 200 anos despois.
Este domingo, 25 de abril, subiremos aló.
Tedes máis información sobre a festa en http://moskeo-colectivo.blogspot.com/
